Triangulatie: een verstrikking in het familiesysteem

Naast parentificatie is triangulatie een veel voorkomende verstrikking in het familiesysteem. Toch is triangulatie wat minder makkelijk te herkennen dan parentificatie. In dit blog beschrijf ik wat triangulatie inhoudt, hoe je het herkent en hoe je het doorbreekt. (Kind van) gescheiden ouders...? Lees zeker even verder!

Het verschil tussen parentificatie en triangulatie

Bij parentificatie komt het kind op de plek van de ouder terecht. Om met "De Fontein' metafoor van Els van Steijn te spreken: het kind stijgt op en komt in een hogergelegen bak terecht. Van hieruit gaat het kind verantwoordelijkheden dragen die eigenlijk aan de ouder zijn.

BLOG: Parentificatie, een verstrikking in het familiesysteem

Bij triangulatie verschuift het kind ook naar boven. Echter, er is meer aan de hand: bij triangulatie gaat het kind een rol spelen in de relatie van de ouders (2+1=3, als een driehoeksverhouding, vandaar de term triangulatie).

Hoe ontstaat triangulatie?

• Indien de ouder(s) problemen ondervinden in de relatie, elkaar moeilijk kunnen vinden, of uit elkaar dreigen te groeien, komt het goed van pas als het kind een VERBINDENDE ROL gaat spelen.

• Indien communicatie tussen ouders moeilijk gaat, er veel onenigheid of ruzie is, of de ouders zijn gescheiden, dan ontpopt het kind zich vaak tot een BEMIDDELAAR.

• In sommige gevallen moet de ene ouder tegen de andere (letterlijk of figuurlijk) beschermd worden, en neemt het kind de taak van BESCHERMER op zich.

En zo zijn er nog meer variaties te bedenken. In alle gevallen krijgt het kind een taak in de relatie van de ouders.

Evenals bij parentificatie wordt er vanuit het systeem aanvankelijk goed gereageerd op het kind dat deze extra taak gaat vervullen, immers: het kind biedt een oplossing voor wat de ouders zelf niet (meer) voor elkaar krijgen. Met als gevolg dat het kind meer en meer wordt bevestigd op de niet - eigen plek, in de triangulatie.

Echter, wat aanvankelijk een oplossing lijkt, blijkt later een verstrikking... Een verstrikking kóst meer dan wat het oplevert.

Wat is het gevaarlijke van triangulatie?

Een kind dat een verantwoordelijkheid draagt in de relatie van de ouder moet inleveren op de eigen, vrije ontwikkeling. Dit is een offer dat het kind brengt vanuit liefde voor het systeem en het welzijn van de ouders MAAR OOK (en deze benoemen we vaak liever niet...) is het voor het kind een vorm van zelfbehoud. Immers, als het kind op de eigen plek niet voldoende gezien wordt (omdat de ouders met hart en hoofd bij hun problemen in de relatie zijn) dan kan het maar beter toe bewegen naar waar de ouders zijn, om daar het 'samen' te ervaren.

Het kind verlaat de eigen plek deels uit loyaliteit aan het systeem, maar deels ook om zelf bestaansrecht te verwerven indien het op de eigen plek niet genoeg voeding vindt.

Zowel kind als ouder(s) zullen het kwalijke van de triangulatie aanvankelijk ontkennen! Het is een lastige verstrikking om te doorzien en op te heffen.

Indien je als kind bekend bent geraakt met triangulatie, zul je ook in je volwassen leven nog vaak hierin terecht komen. Vanuit mijn eigen familiesysteem ken ik de plek van triangulatie erg goed en in mijn volwassen leven herken ik nog heel regelmatig deze dynamiek! Niet alleen in relatie tot mijn ouders, maar ook in mijn liefdesleven, in zakenrelaties en in mijn samengesteld gezin. Het vraagt mijn volle bewustzijn om hierin keuzes te maken die voorbij gaan aan mijn oude getrianguleerde plek.

Triangulatie is manipulatie

In triangulatie komt het kind op de partner-lijn terecht en vrijwel altijd ontstaat er een 'bondje' met een of beide ouders. Het kwalijkst zijn de bondjes mét de ene ouder tégen de andere ouder. De band met de ouder met wie het bondje gesmeed is, is vaak erg sterk en wordt door beiden als liefdevol ervaren. Echter, om met de ene ouder in een bondje tegen de andere ouder te kunnen zijn, wordt eigenlijk van het kind gevraagd om een deel van zichzelf af te wijzen. Dit is het manipulatieve in de triangulatie. Systemisch gezien is het onmogelijk om een ouder af te wijzen en van jezelf te blijven houden; we zíjn immers onze beide ouders.

Het is een flinke ontgoocheling om naast de liefde óók het manipulatieve van 'het bondje' te gaan doorzien.

Het kind zal onderhuids een soort van BOOSHEID en innerlijke weerstand ontwikkelen tegen de ouder die hem oproept om een deel van zichzelf af te wijzen, omdat het onderhuids voelt dat er iets niet klopt. Tegelijkertijd is dit dezelfde ouder met wie het kind zo'n sterke band ervaart, en dit brengt het kind in een benarde positie.

In triangulatie speelt altijd een (subtiele) vorm van machtsmisbruik, aanvankelijk van ouder(s) richting kind. Later kan dit juist omdraaien, bv wanneer een ouder het gezag dreigt kwijt te raken door ‘probleemgedrag' van het (geparentificeerde of getrianguleerde) kind. Het kind weet het immers 'beter' en gebruikt zijn gedrag om macht uit te oefenen en de ouder te bestraffen voor ‘het slechte ouderschap’.

Voorbeelden van 'bondjes' in triangulatie

→ Het bondje / de alliantie

Een non-verbaal bondje tussen het kind en één of beide ouders. Voor dit bondje moet het kind de kind-plek verlaten en zich op de partner-lijn begeven. De alliantie is niet perse tégen een andere ouder gericht en in die zin milder dan ‘de coalitie’.

→ De coalitie

Bij een coalitie betrekt de ene ouder het kind bij zijn afkeuring van de andere. De ‘goede ouder’ vormt samen met het kind een coalitie tegen de ‘foute ouder’. Hierdoor wordt het kind (subtiel) gedwongen om één van beide ouders af te wijzen. Uiterlijk kan het kind dit misschien doen, maar innerlijk lukt dat niet. Immers, het is voor het kind onmogelijk om de helft van zijn bestaansgrond te verwerpen: het kind heeft het recht zich met beide ouders te identificeren en zo innerlijk ‘compleet’ te worden. Een coalitie tussen ouder en kind waaraan de andere ouder ondergeschikt is, wordt ook wel perverse triade genoemd. Het kind wordt door de ouder(s) gebruikt als ‘oplossing’ voor het eigen probleem, in een volwassen conflict.

Coalitie tussen vader en dochter: Deze ontstaat wanneer de vader doorgaans zijn dochter op de eerste plek zet. Zij wordt zo bijna 'een betere vrouw' voor haar vader dan haar moeder, de eigenlijke partner.

Coalitie tussen moeder en zoon: Bij deze coalitie neemt de moeder de zoon regelmatig in vertrouwen. De zoon kan daardoor het idee krijgen dat hij beter voor zijn moeder zorgt dan zijn vader. Zo wordt hij ten onrechte gebonden aan de schijnbare plek als partner.

In bovenstaande voorbeelden hebben zonen en dochters een grote mate van ‘verleidelijkheid’. De zoon bekoort de moeder en de dochter de vader. Deze ongezonde binding aan vader of moeder staat later in de weg van een gezonde relatie met de eigen liefdespartner.

→ De diplomaat 

Als een kind betrokken wordt in een conflict tussen de ouders, dan wordt het kind diplomaat. De diplomaat legt voortdurend aan de ene ouder uit wat de andere bedoelt, totdat vader en moeder bereid zijn met elkaar te praten. Dit kind leert dat het alleen maar veilig kan zijn als het zijn ouders leidt. Dit is een van de redenen voor aanmatigend gedrag. 

→ De rechter

Evenals de diplomaat weet 'de rechter' het vaak beter dan de ouders. Hoewel het kind eerst geprezen wordt om zijn verstandige en volwassen houding, zal het later juist verweten worden dat het aanmatigend gedrag vertoont, en te weinig eer en respect voor de ouders heeft.

Geparentificeerde en getrianguleerde kinderen 'weten het vaak beter’. Ze zetten dit later voort in hun beroep en worden bv advocaat, mediator, coach of consultant. 

Kun je triangulatie doorbreken?

Triangulatie is een van de moeilijkste en meest hardnekkige verstrikkingen om te doorzien en op te heffen.

• VOOR DE OUDER(S) is het erg pijnlijk om te erkennen dat hun kind 'gebruikt' is om een eigen zwakte te verhullen...

• VOOR HET KIND is het een enorme ontgoocheling om te doorzien dat er behalve liefde ook manipulatie in het spel is geweest...

Het erkennen van triangulatie gaat meestal gepaard met een periode van boosheid, verdriet en verwarring. Het is zeker niet nodig om relaties te verbreken, maar het kan wel nodig zijn om tijdelijk wat afstand te nemen om jezelf te hervinden en je eigen rechtmatige plek weer op te zoeken. Van hieruit kunnen relaties juist weer verdiepen.

Het is zeker mogelijk om triangulatie te doorbreken en het is geen overbodige luxe om jezelf in dit proces te laten begeleiden door iemand die je helpt het hardnekkige patroon te doorzien.

---

Herken jij triangulatie in jouw familiesysteem?

Ik kijk graag met je mee wat er nodig is om deze verstrikking op te heffen, zodat jij vrijer verder kunt gaan. Neem gerust contact op als je vragen hebt. Ik ontmoet je graag.

Jolijn Fiddelaers

06-10331978

jolijn@shapeshift.today