Als stiefouder zorg je voor de kinderen van je partner. En eerlijk gezegd: dat is ingewikkelder dan het klinkt. Gevoelsmatig maar ook rechtmatig blijkt een samengesteld gezin anders dan een kerngezin. Ken jij je rechten en plichten als stiefouder?
De cijfers liegen er niet om: 2 van de 3 samengestelde gezinnen vallen binnen 5 jaar weer uit elkaar. Ik ben ervan overtuigd dat méér samengestelde gezinnen gelukkig kunnen samenzijn als we erin slagen een duidelijker en eerlijker beeld te schetsen van wat het stiefouderschap inhoudt.
Als systemisch coach begeleid ik (stief)ouders naar een goede basis voor hun samengestelde gezin. Hierbij werk ik vanuit de peilers van het systemisch werk en in dit blog toets ik de wettelijke 'rechten en plichten' aan die peilers.
Cruciaal voor het slagen van je samengesteld gezin is een goede balans in geven en nemen; op gevoelsmatig en rechtmatig vlak.
Wanneer ben je stiefouder?
Ik ben mezelf als stiefouder gaan zien vanaf het moment dat ik op regelmatige basis contact had met de kinderen van mijn vriend, in een huiselijke omgeving. Als je een keer pannenkoeken gaat eten om elkaar te leren kennen zul je je niet meteen stiefouder voelen (of bonusouder, cadeaumoeder, pluspapa: zie mijn BLOG: "Jolijn, wat ben jij dan van mij?").
Maar zodra je alledaagse dingen gaat delen én daar een gezamenlijke weg in moet vinden gaat dat veranderen. Als je (naast de leuke dingen) bezig bent met boodschappen doen, pannenkoeken bakken, tafelmanieren bijsturen, keuken opruimen, huiswerk begeleiden, gezeur over schermtijd beperken, ruzies in goede banen leiden, zorgen dat speelgoed opgeruimd wordt, klaarmaken voor bed, verhaaltje lezen, was wegwerken... dan ben je niet meer 'op bezoek'. Je bent onderdeel van het gezin.
Voor de wet ben je stiefouder wanneer je trouwt of een geregistreerd partnerschap aangaat met de vader of moeder van een minderjarig kind dat bij hem of haar ingeschreven staat.
Wat zijn je plichten als stiefouder?
Vanaf het moment dat je geregistreerd partner of echtgeno(o)t(e) bent van de biologische ouder heb je een OPVOEDPLICHT en een ONDERHOUDSPLICHT over de kinderen die bij hem/haar ingeschreven staan.
Financieel betekent dit dat je naar draagkracht meebetaalt aan de opvoeding en verzorging van de minderjarige kinderen van de partner. Voor kinderen vanaf 18 jaar betaalt de stiefouder mee aan de kosten voor studie en levensonderhoud totdat het kind 21 is. Indien er een alimentatieregeling is voor de kinderen, dan moet de stiefouder daar ook naar draagkracht aan meebetalen.
Let op: ouderlijk gezag is níet voor de stiefouder. Dit ligt bij beide ouders indien het kind wordt geboren binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Indien kinderen buiten deze verbanden worden geboren heeft wettelijk gezien alleen de moeder het ouderlijk gezag, tenzij anders vastgelegd.
Wat zijn je rechten als stiefouder?
In principe heb je weinig rechten als stiefouder. Wel is het erfrecht van toepassing: als jouw geregistreerde partner of echtgeno(o)t(e) overlijdt ben jij wettelijke erfgenaam, tenzij in een testament anders is vastgelegd. Wanneer stiefouder of stiefkind overlijdt, is geen van beiden automatisch erfgenaam. Mocht een huwelijk of geregistreerd partnerschap ontbonden worden dan vervallen meteen ook alle plichten en rechten als stiefouder.
Let op: de erfrecht regeling is veranderd per 1 januari 2018. Check je eigen situatie en let hierbij op erfrecht, wilsrecht, vruchtgebruik etc.
Disclaimer: ik ben geen jurist en de informatie in dit blog kan foutief en/of verouderd zijn. Doe je eigen onderzoek!
Inzichten vanuit mijn werk als systemisch coach
Ik kan je vertellen dat ik het vanuit mijn professionele en persoonlijke ervaring níet eens ben met wat er in de wet is vastgelegd over het stiefouderschap. Het is volstrekt onnatuurlijk om een niet-biologische ouder (nagenoeg) dezelfde plichten toe te kennen als een biologische ouder. Zowel voor de stiefouder als voor de biologische ouder als voor het (stief)kind is dit teveel gevraagd.
Wanneer een STIEFOUDER evenveel probeert te geven als een biologische ouder zal hij/zij hierop leeglopen.
Wanneer een KIND evenveel opvoeding moet aannemen van de stiefouder als van de biologische ouder zal het zich hiertegen verzetten.
Wanneer een biologische MOEDER op deze manier haar unieke plek moet delen met een stiefouder zal zij in opstand komen en haar plek gaan bevechten.
Als ik wat er vastligt in de wet vergelijk met de realiteit die ik ontmoet bij de stiefouders in mijn praktijk en in mijn eigen dagelijkse leven, dan klopt dit niet met elkaar.
Vanuit systemisch perspectief is het erkennen van ieders unieke plek de basis voor harmonie en rust in het samenzijn.
Mijn advies is altijd: laat de ouderplek aan de biologische ouder, en maak de stiefplek vrij voor de stief. Erken dat een samengesteld gezin anders functioneert dan een kerngezin en erken ieders unieke plek in het geheel.
Lees ook mijn BLOG: "Hee, je bent mijn moeder niet!"
Onduidelijkheid over PLEK, ORDENING, BALANS IN GEVEN EN NEMEN (een aantal systemische peilers) zorgt voor verstrikkingen en scheve verhoudingen in relaties. Dit blijkt altijd weer een bron van onrust, onvrede en frustratie voor één of meerdere individuen binnen het systeem.
Lees meer in mijn BLOG: "Stiefouder zijn; wat betekent het?"
Rechtmatig versus gevoelsmatig
Het feit dat zaken als opvoedplicht en onderhoudsplicht voor stiefouders op deze manier vastgelegd zijn in de wet geeft aan dat dit een heersende opvatting is of is geweest. Wellicht ligt de oorsprong van deze opvatting in een tijd dat stiefouders in beeld kwamen om gezinnen draaiende te houden waarvan één van de biologische ouders overleden was.
Dit soort (vaak onbewuste!) programmeringen en de maatschappelijke overtuigingen die hieruit voortkomen spelen een grote rol in hoe we onszelf ervaren, het verwachtingspatroon dat we hebben en de standaard waar we (onbewust) aan proberen te voldoen.
Foutieve of achterhaalde maatschappelijke aannames bepalen bewust en onbewust de standaard mbt het stiefouderschap. In de praktijk blijkt het onmogelijk hieraan te voldoen.
Maar al te vaak kom ik stiefouders tegen die verward zijn over 'Wat zijn mijn rechten en plichten? Wat heb ik te doen en te laten? Wat is aan mij en wat is aan de ander? Wanneer stap ik in en wanneer zet ik een stapje terug?'
Bovenstroom en onderstroom
In het systemisch werk werken we met de BOVENSTROOM (= dat wat waarneembaar is ~ het bewuste deel) én de ONDERSTROOM (= dat wat wél meespeelt maar nog niet zichtbaar is ~ het onderbewuste deel). Dit blijkt nodig om obstakels te duiden en de weg vrij te maken voor harmonieuze en florerende systemen.
Misschien heb je het al tussen de regels door gelezen: ik ben van mening dat de rechten en plichten van stiefouders herzien mogen worden. We mogen kijken naar wat er in de onderstroom meespeelt: in de wet, maar zeker ook in ons eigen dagelijkse functioneren binnen het samengestelde gezin. Dit zal de slagingskans van het samengestelde gezin vergroten.
Wil jij jouw eigen situatie onderzoeken? Ik begeleid je daar graag bij. In een kort coachingstraject van 3 sessies kijk ik met jou en je partner naar de dynamiek in jullie samengestelde gezin. Samen leggen jullie de basis voor meer harmonie en rust: https://www.shapeshift.today/gezinsopstelling-samengesteld-gezin
Jolijn Fiddelaers
06-10331978
jolijn@shapeshift.today