Je nieuwe partner heeft al kinderen en dat betekent: je wordt stiefouder. Maar wat houdt het in? En waarom is een samengesteld gezin zo ingewikkeld?
Zelf heb ik veel gehad aan de inzichten uit het systemisch werk toen ik 6 jaar geleden Robert leerde kennen en een tijd later zijn kinderen. In ons geval een 'dubbel samengesteld gezin', want zijn oudste dochter (nu 20) heeft een andere moeder dan zijn 2 jongste kinderen (nu 10 en 12). Dat betekent, vanuit systemisch perspectief, dat ik met hem zijn 3e systeem vorm. Zelf heb ik geen biologische kinderen gekregen.
Wat een samengesteld gezin ingewikkeld maakt is dat er véél verschillende personen met véél verschillende (vaak conflicterende) belangen bij betrokken zijn.
Meestal wil iedereen wel 'het beste voor de kinderen', maar wat betekent dat eigenlijk? En wat hebben de volwassenen daarvoor te doen, en te laten?
Mijn eigen ervaring is dat 'stiefouder zijn' gemakkelijker wordt als iedereen zijn eigen plek kent in het geheel. Het lastige hierbij (en typerend voor de frustraties van veel stiefouders!) is dat je gedragingen en acties van anderen niet in de hand hebt. Gelukkig kun je wel zelf beginnen, met het innemen van de eigen plek. Zo geef je jezelf rust én vaak creëer je hiermee het begin van een verschuiving in het hele systeem.
In dit blog geef ik jou, als stiefouder, inzichten en tips vanuit het systemisch werk en opstellingen. Als systemisch coach begeleid ik stiefouders en hun partner naar een goede basis voor samengestelde gezinnen.
Wat is een systeem?
Allereerst: Wat is een systeem? Denk hiervoor aan een eco-systeem: een groter geheel dat bestaat uit vele individuele elementen, die elkaar allemaal beïnvloeden. Een eco-systeem kan gezond en ongezond zijn, afhankelijk van hoe de elementen samenwerken.
Het systemisch werk bekijkt relaties tussen mensen en wat deze 'systemen' nodig hebben om gezond te functioneren. Een gezond een (eco)systeem erkent:
ieders PLEK - d.w.z. elk individueel element hoort erbij en heeft een taak,
de ORDENING - d.w.z. elk individueel element heeft een EIGEN unieke plek binnen het grotere geheel, en
een BALANS IN GEVEN EN NEMEN tussen de afzonderlijke elementen.
Stiefouder zijn: PLEK + ORDENING
In het samengestelde gezin is er vaak verwarring over ieders plek en de ordening die daarbij hoort. Wie gaat voor? Wie heeft waar 'recht' op? Wat is ieders verantwoordelijkheid? Hoe 'hoort' het nou eigenlijk? Uiteraard is iedere situatie anders. Toch zijn er vanuit systemisch perspectief wel wat algemene handvaten te geven. Wat kun je doen, als stiefouder?
Erken dat iets/iemand anders er éérst was. Gun dat wat er eerst was ook de eerste plek. Zo heeft je partner een eerdere relatie gehad en allerlei ervaringen met zijn toenmalige partner gedeeld. Zij zijn samen ouders geworden en zullen dat altijd blijven. Voor het kind komen de ouders altijd op de eerste plek.
Vergis je niet: Het kan heel pijnlijk zijn om niet de eerste te zijn! Pas als je deze pijn kunt voelen en aannemen kun je daadwerkelijk aankomen op je eigen unieke plek én ontdekken hoe rijk deze voor jou is.
Wees bereid om soms een stap naar achteren te doen. Vaak is het niet aan jou (om iets te doen, te zeggen, op te lossen, recht te trekken etc). Zodra je hiertoe bereid bent zul je ontdekken dat je minder hard hoeft te werken, als stiefouder. 'Meer lusten, minder lasten' dus eigenlijk... Durf jij het jezelf toe te staan? Durf jij de controle los te laten?
Als dit lastig voor je is zou je jezelf kunnen afvragen waar jouw 'controle-drang' vandaan komt. Ik weet, dit klinkt wat oneerbiedig en toch vraag ik het je: Waarom wil je zo graag aan de slag met wat niet van jou is? Je gaat hiermee van je plek! En zo zorg je er zélf voor dat je niet gezien wordt voor wie je bent.
Neem jouw eigen unieke plek volledig in! Jij bent de nieuwe en enige pártner en je partner heeft je hier onvoorwaardelijk in te steunen. Hij/Zij moet jou die plek geven en jij moet hem nemen. Dit betekent dat de ex de partner-plek moet verlaten, als dat niet al gebeurd is. En dit betekent ook dat de kinderen de partner-plek moeten verlaten, als ze er per ongeluk op terecht zijn gekomen.
Met de ex op de plaats van de ex en de kinderen op de kind-plek wordt jouw leven een stuk aangenamer.
Vanuit de partner-plek kun jij je plek als stiefouder vinden.
Al het bovenstaande klinkt makkelijk, maar dat is het niet. Er zijn allerlei gevoelens bij betrokken; gewenste en ongewenste. Er is vanalles aan vooraf gegaan; dat wat er was en dat wat er niet was. Er worden dingen in je aangeraakt waarvan je niet wist dat het er (nog) was. Dit geldt voor jou en alle andere betrokkenen!
Rouw nemen
Belangrijk om te beseffen: als je het over een samengesteld gezin / stiefouderschap hebt betekent het per definitie dat daar iets aan vooraf is gegaan. Iets nieuws beginnen betekent tegelijkertijd dat je iets anders opgeeft, of hebt opgegeven. Hier hoort áltijd ROUW bij, voor de ander en voor jou. De nieuwe situatie kan opnieuw gevoelens van verdriet, afscheid of leegte oproepen; zelfs als je dacht dat je 'er klaar mee was'. Wees hier mild in, naar jezelf en naar anderen.
Wat geef jij zelf op om de nieuwe situatie mogelijk te maken? Waar neemt eenieder afscheid van, om het nieuwe mogelijk te maken? Is er ruimte voor rouw?
Stiefouder zijn: BALANS in geven en nemen
In elke relatie moet er een gezonde balans zijn in geven en nemen. Voor horizontale relaties (bv tussen partners, broer en zus, vrienden, etc) geldt dat er gelijkwaardigheid moet zijn: je geeft en ontvangt ongeveer evenveel. In verticale relaties (bv tussen ouder en kind) werkt dit anders: de ouder geeft en het kind neemt (totdat het kind 'vol' is en zelf kan gaan geven).
In het geval van stiefouders is er iets bijzonders aan de hand... Als niet-biologische ouder kun jij namelijk niet eindeloos geven aan het kind. Vaak verwacht je dat wel van jezelf, bewust of onbewust. Soms verwachten anderen het van je. Maar je zult al snel merken: je loopt hierop leeg! Het kind is niet in de positie om aan jou terug te geven en daarmee de balans van geven en nemen te herstellen. Het blijft immers wel een verticale relatie, tussen een volwassene en een kind.
Voor je partner, als biologische ouder, ligt dit anders en hij/zij zal niet meteen door hebben hoe het voor jou werkt. Je bent er zelf verantwoordelijk voor om een gezonde balans te vinden en te communiceren. Wat kun je doen, als stiefouder?
Geef je grenzen aan, vóórdat je eroverheen bent gegaan. Het is belangrijk dat je makkelijk ja of nee kunt zeggen, en dat je partner dit accepteert. (Let op: dit gaat over jóuw eigen grenzen, en niet zozeer over 'grenzen aangeven' in de opvoeding van de kinderen. Die verantwoordelijkheid ligt in eerste instantie bij de ouders)
Wanneer jij als stiefouder continu over je grenzen gaat, en dus meer geeft dan natuurlijk is, dan ontstaat er een disbalans in geven en nemen. Er ontstaat een soort van 'schuld' die ingelost moet worden. Maar het kind kan dit niet doen (want: verticale relatie), dus het inlossen van de 'schuld' wordt een taak van de biologische ouder, oftewel: jouw partner... Dit zorgt voor verstrikkingen en scheve verhoudingen, in het gezin én in jullie relatie.
Wil jij eens kijken naar de dynamiek van jullie samengestelde gezin? Onderzoeken wat ieders plek is? Ontdekken wat je kunt doen en laten?
Ik kijk graag met je mee: www.shapeshift.today/gezinsopstelling-samengesteld-gezin
Jolijn Fiddelaers
06-10331978
jolijn@shapeshift.today